CEPFORUM : Türk Turan Tarihi Düşüncesi

ÖNSÖZ Türk tarihinin Kavimler göçünden önceki (M.S.IV.yüzyıl ortalarına kadar) en eski çağları henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Türk kavimleri devlet kuran, mükemmel teşkilâtı olan, yapıcı ve yaratıcı bir unsur olarak dünya tarihinde çok erkenden kendilerini göstermişlerdir.

Türk ilinde geçmislerde meydana gelen olaylar Türk milletinin her bakimdan büyük bir millet oldugunu göstermek için esasli bir delil teskil etmektedir. Türk kavimleri tarih sahnesine çikali hem devlet teskilâti hem disiplinli hayat ve askerî teskilât bakimindan en yüksek mertebeye ulastiklarini daima göstermislerdir.

Tarihî sartlarin icabi olarak Türk kavimlerinin bir kismi göçebe olmakla beraber, ziraatla mesgul olarak yerlesik hayata geçip ticaret ve sanatla ugrasarak sehirlerde yasayan Türk zümrelerine de çok dönemlerde tesadüf edilmektedir. Bu bakimdan Türkler'in eski çaglarini yalniz''göçebe bir zümre'' sanmak dogru degildir.

Eski Türkeli'nin büyük bir sahasi bozkir olmasi itibariyle bura ahalisinin mühim bir kismi tabiî sartlara uygun olarak göçebe hayati geçirmek mecburiyetinde kalmistir. Türkler'in kurduklari gerek ''göçebe'' ve gerek “yerlesik” devletlerin, kuvvetli sahsiyetler ve mükemmel teskilatlar sayesinde büyük faaliyetler gösterdigi, yerine ve sirasina göre hayatin her sahasinda gayet verimli isler icra ettigini görüyoruz. Bu sebeple Türkler, büyük askeri devletler vücuda getirildigi gibi, ticaret, iktisat ve kültür merkezleri yaratan gayet mühim Türk devletlerini veya zümrelerini tarihler kaydetmektedir.

TÜRK TURAN TARIHI DÜSÜNCESI

Tarih boyunca birçok Türk devleti kurulmus, bunlarin bazilari süper güç (cihan devleti) olarak dünyaya hükmetmistir. Fakat hemen belirtelim ki, ayri ayri isimler tasiyan bu devletler, aslinda bir tek devletin, Türk Devleti'nin devami idiler. Degisik adlarla anilmalari, kurucularinin, hanedanlarinin, beylerinin adlarini devlet adiyla bir tutmalarindan ileri geliyordu. Bazen ayni dönemde birkaç Türk devletinin bulundugunu, hatta bunlarin birbirleriyle üstünlük kurma savasi yaptiklarini da görüyoruz. Bu durum baska milletlerin tarihlerinde de görülür. Su farkla ki, bu milletler zaman zaman varliklarini devlet olarak koruyamadiklari halde, tarih boyunca en az bir bagimsiz Türk devleti daima bulunmustur

"Türk devletleri" deyimi için bu kisa açiklamadan sonra su hususu da belirtmek isteriz:Türk devletlerinin sayisi Cumhurbaskanligi forsunda simgelenen Türk devletleri, belki Türk tarihinin en parlak yildizlari idi, ama tarihimizin parlak yildizlari bunlardan ibaret degildir. Bu yildizlarin ilki olarak gösterilen Asya Hun Imparatorlugu da süphesiz ilk Türk devleti degildi. Fakat yakin zamana kadar yazili belgeler bize Türk tarihini ancak Hun Türkleri'nden baslatacak kadar bilgi vermektedir.

Gerek Islâm öncesi, gerek zamanimiza kadar devam eden Islâmî devirde, degisik adlarla tarihte yer alan Türk devletlerinin sayisi 110'dan fazladir. Bunlarin 15'i büyük hakanlik (imparatorluk), 38'i imparatorluk olmayan devlet, 34'i beylik, 4'ü atabeylik, 17'si hanliktir. Ayrica 1918'den bu yana kurulan Türk cumhuriyetlerini de sayiyoruz ki, bunlarin sonuncusu Kuzey Kibris Türk Cumhuriyeti'dir.

Hakanlik, beylik, atabeylik, gibi devlet sekilleri baska milletlerde pek görülmez. Baska milletlerin de buna benzer siyasî kuruluslari elbette vardir ama birçok bakimdan farklilik gösterirler. Türklerin birçok devleti ve çesitli kavimleri hakimiyetleri altina alarak kurduklari büyük devletlere Hakanlik ya da kisaca Il veya El denirdi. Imparatorluk halini almamis devletler de bazen yine "Il" veya "El" genel adiyla anilirdi.

Imparatorluk haline gelmis Türk devleti, meselâ Hun imparatorlugu, genis cografî bölgeleri ve çesitli topluluklari daha iyi yönetmek için "Dogu Hakanligi" ve "Bati Hakanligi" olarak ikiye ayrilirdi.Teorik olarak en büyük hükümdar Dogu Türk Eli'nin Hakani idi ve Bati Türk Eli'nin hakani ona tâbi olurdu. Her iki hakanligin yönetiminde Türk olmayan milletler de vardi. Bu idarî bölünme Gök-Türk'lerde de görülür. M.Ö. 2. yüzyilda Asya Hun Imparatorlugu'nda Türk hâkimiyetine giren yabanci devletlerin sayisi 26, Attila zamaninda (M.S. 5. yüzyil) Bati Hunlarina bagli çesitli yabanci milletlerin sayisi ise 35 kadardi.

V"BEYLIK" ler, hakana tâbi idiler ama, sinirlari belli bir araziye sahiptiler ve aslî unsuru Türkler olustururdu. Kendi sinirlari içinde tam bagimsiz idiler. Yalniz savaslarda hakana yardim ederler, diger zamanlarda da vergi verirlerdi: Karluk Beyligi, Tolunlular Beyligi, Saltuklu Beyligi, Karamanogullari Beyligi, Aydinogullari Beyligi... vb. Bazen beylikler çok büyüyüp gelisir ve hakanlik zayiflayip çöktügü zaman onun yerini alirdi. Meselâ bir Selçuk Bey, bir Osman Bey çikar, kendi adlari ile anilan beylikleri yine kendi adlari ile anilan imparatorluklar haline getirirlerdi.

"ATABEYLIK" de baska milletlerin tarihinde pek görülmez. Atabey, hükümdarlarin çocuklarini, küçük tiginleri, yani küçük prensleri egiten, uzak bölgelere tecrübe kazanmalari için gönderilen bu hükümdar çocuklarina ögretmenlik, naiplik yapan bilge kisilere verilen bir ünvandi. Bunlardan bazilari, özellikle merkeze uzak yerde olanlar, devlet zayifladigi zaman bulunduklari yerin idaresini kendi ellerine alir, bagimsizliklarini ilan ederlerdi. Meselâ Tugteginliler ve Böriler Suriye Atabeyligi'ni, Il-Denizliler Azerbaycan Atabeyligi'ni kurmuslardi.

"HANLIK"lar daha çok Altin-Ordu devletinin dagilmasindan sonra meydana çikmis siyasî yapilardi. Timur, Ozbekistan'i aldiktan sonra Altin Ordu devleti dagilmis ve Kipçak bozkirlarinda yasayan, hanedana mensup yöneticiler arasinda taht mücadelesi, hükümdarlik mücadelesi baslamis, mücadeleyi yapanlar ya da kazananlar, kendilerine, eski Türk devletinin hakanlarini temsil etmek için "Han" veya "Kagan" ; kurduklari devlete de "Hanlik" demislerdir: Kazan Hanligi, Özbek Hanligi, Kirim Hanligi, Buhara Hanligi, Kasgar-Turfan Hanligi... gibi.

Hun Imparatorlugu'ndan önce de Türk devletleri kurulmus oldugu muhakkaktir, fakat belge ve kaynak yetersizliginden bunlarin varligini ancak Asya Hun imparatorlugu'ndan itibaren takip edilebilmekteyiz.

evet arkadaşlar yorum istiyorum...